Osman Palabıyık
2008 yılından beri hazırladıkları kültür sanat içerik ve seçkileriyle okuyucuların odak noktalarından olan Kayıp Rıhtım takımı, fantazi, bilim kurgu, kaygı, distopya, tuhaf kurgu ve polisiye tiplerinde yazılmış “ucube” temalı 20 hikayeyi ‘Tüm Panayırların Heyulası: ı: Kayıp Rıhtım Hikaye Antolojisi’nde bir ortaya getirdi. Özel olarak bu kitap için kaleme alınmış hikayelerde ucube, kimi vakit bir yer kimi vakit bir durum olarak kendini gösteriyor.
İthaki Yayınları tarafından yayımlanan ‘Tüm Panayırların Heyulası’nı kitabı hazırlayanlardan Onur Selamet ile konuştuk…
Kayıp Rıhtım çok üretken bir mecra, bunu bir de kitapla taçlandırdınız. ‘Tüm Panayırların Heyulası’nın hazırlık sürecinden bahseder misiniz biraz?
Kayıp Rıhtım, 2008 yılından beri kültür ve sanat dünyasında isminden kelam ettiren bir oluşum oldu. Haziran 2009’dan itibaren ise Kayıp Rıhtım Aylık Hikaye Seçkisi çatısı altında her ay dijital ortamda hikaye seçkileri hazırlıyor. Bugüne dek 150’den fazla tema, 3 binden fazla hikaye yayınladık. Seçki yapmak yıllar içerisinde bizim için eğlenceli bir rutine dönüştü. Yeniden de matbu bir çalışmaya kendimizi hazır hissetmemiz vakit aldı.
Daha evvel pek çok yayınevinden seçkilerimizin kitaplaştırılması tarafında teklifler gelmişti. Lakin bizim gönlümüzdeki kitap fikri diğerdi. Tamamı bu eser için hazırlanmış hikayelerle, temayı her istikametiyle ve layıkıyla ele alacak bir çalışma ortaya koymak istiyorduk. Bunu yaparken spekülatif kurgunun sonlarını genişletecek metinleri bir ortaya getirmekte kararlıydık. Bir yandan da daha evvel birebir sayfalarda pek sık görülmemiş müellifleri buluşturmayı tasarlıyorduk. Vakti ve motivasyonu bulunca, konsepti belirleyerek aklımızdaki yazarlarla görüşmeye başladık. Sonrası zaten geldi.
Edebiyatımızda antolojiler ve çeşitli kolektif çalışmalar biraz ikinci plana atılıyor, bu hazırlık sürecinde sizi düşündürdü mü?
Tüm Panayırların Heyulası: Kayıp Rıhtım Hikaye Antolojisi, Kolektif , 288 syf., İthaki Yayınları, 2022 ‘Tüm Panayırların Heyulası’, bilimkurgu, fantazi, endişe, tuhaf kurgu ve polisiye üzere çoğunlukla alt kültür olarak kabul edilen tiplerde yazılmış hikayeleri içeriyor. Hasebiyle bu projeye başlarken kitabın mümkün pozisyonuna hiç baş yormadık. Spekülatif kurgu -son yıllarda yaptığı büyük atılıma rağmen- hâlâ gözden ırak sayılabilecek bir vaha. Biz bağışıklığımızı zati göz arkası edilmiş bir kulvarda yıllarca üreterek kazandığımız için bütün ihtimallere hazırlıklıydık.
‘ÖTEKİ OLMAK BİR TWEET KADAR UZAĞIMIZDA’
“Ucube” temalı 20 hikaye bir ortada kitapta. Temayı neye nazaran belirlediniz?
Hem çağımızla hem de geçmişle bağ kurabilecek bir tema arayışındaydık. İnsanların her gün ısrarla ötekileştirildiği, yalnızlığa itildiği, dışlandığı şu günlerde ucube olmak nefes almak kadar sıradan. Üstelik yalnızca şahıslar değil, yerler ve vaktin ruhu da bu ucubeleştirme siyasetlerinden hisselerini alıyor. Öteki olmak bir tweet kadar uzağımızda. Gözlerimizin önünde bir davet vardı ve ötekinin sesine kulak vermek için edebiyatın güçlü bir araç olabileceğini düşündük.
Bir yandan da mitolojiden, destanlardan, masallardan beslenen bir kanalın tema için tesirli bir takviye noktası olabileceği görüşündeydik. Medusa’dan, Tepegöz’den, Keloğlan’ın cücelerinden yollar açabilir; Öteki’nin sırtını devasa bir kültür tarihine dayandırabilirdik.
“Ucube” birinci olarak hafızalarda negatif yansıyan bir söz, kitapta yer alan hikayelerle okuyucuların öteki olarak karşılanan bu kelimeyi benimseyeceğini düşünüyor musunuz?
Bence ‘Tüm Panayırların Heyulası’nın en uygun yaptığı şeylerden birisi, ucubeyi bütün sonlarıyla ele almayı denemesi. Çabucak herkesin bir gün “öteki”ye dönüşebileceği, eşiklerin süratle aşılabileceği bir dünyanın ortasındayız. Antoloji her insanın paylaşabileceği bir tedirginlik hissinden besleniyor. Bu da okurun empati kurmasını bir oldukça kolaylaştırıyor.
Antoloji hazırlamak genelde yorucu bir süreçtir. Bir de ortada tek bir tema varsa. Bu açıdan baktığımızda kitapta yer alan isimler nasıl bir ortaya geldi?
Hâlihazırda spekülatif kurgu yazan ya da bir gün bu tiplere bulaşsa çok başarılı olabileceğini hissettiğimiz, çalışmalarını severek okuduğumuz isimlerle buluştuk. Onlara nasıl bir kitap hazırlamak istediğimizi açıkladık. Temayı ele alırken her türlü soyutlamaya hazır olduğumuzu söyledik. Antolojiyi bir yapboz üzere ele aldık. Her muharrir bir boşluğu doldurdu. Tablo tamamlandığında ortaya renkli ve orjinal bir bütün çıktı.
Kitap için birinci Google Drive evrakını açtığımız andan, antolojinin baskıya gittiği güne dek yaklaşık iki yıl geçmiş. Projenin bu kadar geniş vakte yayılmasının sebeplerinden birisi de müelliflere tanıdığımız özgürlükle ilgiliydi.
Ucube birebir vakitte işlemesi güç bir kavram. Üretim sürecinde, sizlerin, müelliflerin yaşadıkları zorluklar oldu mu?
Yazarlarımıza sağladığımız bakış açısı esnekliğinin bize verimli bir geri dönüşü oldu. Vakti, yeri ya da olağanın kendisini ucubeleştirmek üzere seçenekler de masada bulununca temanın kısıtlamaları sadece yaratıcılığı tetikleyecek seviyede kaldı.
Kayıp Rıhtım üretken olduğu kadar okuyucular tarafından da sevilen bir mecra, antolojinin kitapçılarda yerini almasıyla birlikte nasıl yorumlar aldınız?
Yorumlar çift taraflıydı. Kitabı çok sevdiğini, yeni yazarlarla tanıştığı için heyecanlandığını aktaranlar da oldu; hikayelerde aradığını bulamadığını söyleyenler de. Beni en çok sevindiren geri dönüş ise “bazı hikayelere bayılan, kimilerini ise kendisine çok yabancı bulmasına karşın okumaya devam eden” okurlardan geldi. Farklı tatları sentezlemek, okura daha evvel deneyimlemediği cinste metinler sunmak; bunları yaparken de güzel hikayenin peşine düşmek öncelikli amacımızdı. Bu dönüş eforumuzun boşa olmadığını göstermesi açısından değerliydi.
‘İKİNCİ KİTAP İÇİN ÇALIŞMALARA BAŞLADIK’
Öykü Seçkisi sitenizde yıllardır devam ediyor, antolojinin de devamı gelecektir diye varsayım ediyorum. Gelecekse şayet biraz bahseder misiniz?
Kayıp Rıhtım ve İthaki Yayınları iştirakinde yeni antolojiler hazırlamayı sürdüreceğiz. İkinci kitap için çalışmalara başladık. Tema ve muharrirler üzere ayrıntıları şimdilik gizli tutalım. Fakat okurun bir ortada görmeye alışık olmadığı isimleri buluşturmaya, daha evvel kolektif olarak aralanmamış kapıları tıklatmaya devam edeceğimizi söyleyebilirim. Yeni seçkinin 2023 yılı bitmeden raflara çıkmasını umuyoruz.