Türkiye, 15-16 Eylül’de Özbekistan’ın Semerkant kentinde düzenlenecek olan Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİO) Devlet Liderleri Kurulu Zirvesi’ne ‘diyalog ortağı ülke’ statüsünde iştirak gösterecek. Geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile doğalgazda indirim konusunu görüştüğünü söylemiş, “Çünkü bizim de sıkıntımız, mümkün olduğunca elektriği yahut doğal gazı vatandaşımıza daha uygun kurallarda verebilmek” sözlerini kullanmıştı. Erdoğan’ın dorukta Putin ile bir ortaya gelmesi beklenirken, bu görüşmenin mümkün tesirlerini ve Rus doğalgazında indirim konusunu dış siyaset analisti Aydın Sezer ile konuştuk.
‘RUSYA’YLA DAHA KAPSAMLI ALAKALAR KURULMASINA NEDEN OLDU’
Türkiye’nin doruğa ‘diyalog ortağı’ statüsünde iştirak sağlayacağını vurgulayan Sezer, “Batı ile kurumsal bağları olan Türkiye’nin neden orada olduğu önemli bir soru işareti” dedi. “Türkiye’nin tepeye bu statüyle iştiraki Batı’ya yönelik bir siyasi bildiri niteliğinde olacak” kelamlarıyla devam eden Sezer, Erdoğan ile Putin’in burada gerçekleştireceği görüşmenin de ‘siyasi bir anlamı’ olduğunu lisana getirdi.
Ukrayna-Rusya savaşında tarafsızlık siyaseti izleyen Ankara’nın son aylarda Moskova idaresine yaklaştığını söyleyen Sezer, “Ukrayna savaşı, Rusya’yla daha kapsamlı bağlar kurulmasına neden oldu. Erdoğan da Batı’ya yönelik açıklamalarıyla bunu net olarak gösteriyor” sözlerini kullandı.
‘SEÇİM ÖNCESİ YALANCI BAHAR YARATACAK ATMOSFER AÇISINDAN ÖNEMLİ’
Sezer, Ankara’nın Moskova idaresine yakınlaşmasının ardında iki neden olduğunu söyledi ve şöyle devam etti: “İlki, güç bağlamında Türkiye’nin Rusya ile olan ilgileri: Hem Akkuyu, hem de doğalgaz konusu. İkincisi, Türkiye’deki seçim sürecinde Putin’in Türkiye’ye olan ilgisi, ki bu AK Parti iktidarını destekleme halinde sonuç vermeye başladı. Çünkü Putin, mali olarak işbirliği imkanları sunuyor. Örneğin, 15-20 gün evvel Akkuyu için gelen 3 milyar dolara yakın bir meblağ var. Hasebiyle, Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik krizi aşmak için dışarıdan maddi dayanağa gereksinimi olduğu bir periyotta, -Rusya’dan ya da öbür bir ülkeden gelecek ekonomik takviye ile bunun aşılması mümkün değil, Erdoğan da bunu beklemiyor ama- seçim öncesi yalancı bahar yaratacak atmosfer açısından bu çok değerli. Ruslar, Akkuyu’ya yatırım yapmaya devam ediyor.
’10-14 MİLYAR DOLAR İÇERİDE KALACAK’
“Türkiye’nin en değerli dış ödeme kalemlerinden biri güç. Burada direkt Rusya’ya doğalgaz için dolar ile ödeme yapılıyor” diyen Sezer, Soçi’deki son görüşmede doğalgaz bedelinin kısmen ruble ile ödenmesinin kararlaştırıldığını hatırlattı. Ukrayna-Rusya savaşı ile bir arada Türkiye’ye ruble girişinin turizm ve dış ticaret yoluyla arttığını söyleyen Sezer, ruble ile ödeme muahedesinin ‘dövizin içerde kalmasını sağlayacağını’ lisana getirdi. Sezer, şu tabirleri kullandı:
“Türkiye, ödemelerin gelecek yıla ertelenmesini istiyor. Şayet ödemeler ertelenmezse, Türkiye’den Hazine kağıtlarıyla ödeme yapma alternatifi gündemde. Önümüzdeki kış devrinde gereksinim duyulacak dövizin içeride kalması manasına gelecek. Bu da, kış koşulları göz önünde bulundurulduğunda yaklaşık 10-14 milyar dolar ortası bir meblağ demek. Kış kurallarının ne olacağını bilmiyoruz. İran’ın konumu ne olacak onu bilmiyoruz. İran şayet doğalgazı yine keserse, bu Türkiye’nin Rusya’dan doğalgaz alımını artıracaktır.”
‘YENİ YILDA MAVİ AKIM’DA FİYAT FORMÜLÜ DEĞİŞTİRİLDİ’
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın geçtiğimiz günlerde yaptığı ‘indirim’ açıklamasına değinen Sezer, Mavi Akım’da fiyat formülünün değiştirildiğini lisana getirdi. Sezer, şöyle devam etti:
“Rusya’dan Mavi Akım üzerinden farklı, Türk Akım üzerinden farklı bir formülle doğalgaz aldığımız biliniyordu. Mavi Akım formülünde de fiyat epeyce düşüktü; Avrupa’da 2-3 bin dolar seviyesindeyken Mavi Akım’da bu meblağın 400-420 dolar olduğunu zannediyorduk. Erdoğan’ın indirim talebi açıklamasından sonra, Mavi Akım formülünün kaldırıldığını ve Türk Akım formülüne eşitlendiğini gördük. Mavi Akım üzerinden çok avantajlı bir fiyata doğalgaz alırken, Rusya’dan fiyat revizyonu istemek çok enteresan geldi. Böylesine elverişli şartların üzerine ödemenin ötelenmesi yahut Hazine kağıtlarıyla borcun ödenmesi üzere seçenekler varken, fiyat revizyonu konusunun gündeme gelmesi şaşırtan.
Geri dönüp baktığımızda, yeni yıl ile birlikte Mavi Akım formülünün değiştirildiğini gördük. Fiyat, Türk Akım düzeyine getirilmiş. Bu durumda, Rusya’dan doğalgazı tek bir formülle alıyoruz, bu da Avrupa fiyatının yüzde 70’i mertebesinde. Bu formüle baktığımızda da, Türkiye’nin Rusya’ya doğalgaz ödemesinin bin metreküp için 1200-1250 dolar mertebesinde olduğunu görüyoruz. Bu, Avrupa’ya kıyasla daha düşük lakin Türkiye için hayli yüksek bir fiyat. Zira elimizde daha düzgünü vardı.”
‘KAMUOYUNDA BİR MUVAFFAKİYET HİKAYESİ OLARAK ANLATILACAK’
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın istediği fiyat revizyonu talebine Rusya’dan olumlu karşılık geleceğini aktaran Sezer, “Bu, kamuoyunda bir muvaffakiyet hikayesi olarak anlatılacak. Esasen Mavi Akım formülünü ortadan kaldırarak fiyatı yükseğe tırmandırmışız. Bu durumun teknik olarak, Erdoğan’ın iç siyasette kullanabileceği boyutun dışında hiçbir manası olmayacak. Türkiye zati doğalgaz ithalatında hane halkına satışta sübvansiyon uyguluyor. Münasebetiyle BOTAŞ ziyan ediyor. Bir kamu kuruluşu ziyan ettiği için bu sübvansiyon yeniden milletin cebinden çıkıyor. Şayet bir fiyat revizyonu yapılırsa bu, aslında değerli aldığımız gazın fiyatının düşmesi manasına gelecek. İç siyasette ve seçim sürecinde kullanılacak olağanüstü bir gereç olacak. Bütün olay, seçimden evvel yeni yıla ve bahara bu türlü bir rüzgarla girmek.”
‘PUTİN, ERDOĞAN’IN OYNADIĞI ROLÜN DEĞERİNİN BİLİNCİNDE’
Doğalgazda rubleyle ödeme mutabakatının, fiyat revizyonu talebine olumlu dönüş ihtimalini artırdığını söyleyen Sezer, doğalgazda indirimin yahut ödemelerin ertelenmesinin kelam konusu olabileceğini lisana getirdi ve şöyle konuştu: “Putin, Türkiye’nin ve Erdoğan’ın Rusya-Ukrayna savaşında oynadığı rolün kıymetinin şuurunda. Erdoğan, kaybolan itimat münasebetini bu sayede yine tesis etti. Ruslar artık, Türkiye’nin Ukrayna savaşında tarafsız olmadığını biliyorlar. Bu nedenle, Putin’in Erdoğan’ın ricalarını kırması artık çok güç.”
‘DOĞALGAZA EK ARTIRIM GELMEMESİ KELAM KONUSU OLABİLİR’
Sezer, indirim yahut ödemelerin ertelenmesi durumunda bunun fatura bazında mümkün yansımalarını ise şöyle anlattı: “Bir indirim olmaz fakat haneye verilen doğalgaza ek artırım gelmemesi kelam konusu olabilir. Endüstride ve elektrik üretimi için kullanılan doğalgaza daima artırım geliyor, haneye giden doğalgazda önemli bir sübvansiyon uygulanıyor. Lakin bu sübvansiyon, BOTAŞ’ın ziyanına yapıldığı için bunu biz ödüyoruz esasen. Doğalgaz faturası üzerinden değil de elektrik faturası üzerinden ödüyoruz. Zira elektriğin değerli bir kısmı zati doğalgazdan üretiliyor.”