Ruşen Takva
VAN – Türkiye’nin doğusundaki kentlerde hekim sayısı azalıyor ve uzmanlık alanlarında tabip bulmak gitgide zorlaşıyor. Van’da toplam nüfusları 250 bin kişiyi aşan Saray, Özalp, Bahçesaray, Başkale, Çatak ve Çaldıran üzere ilçelerde bulunan kamu hastanelerinde, bayan doğum uzmanı yok. Bu ilçelerde yaşayan gebe bayanlar ve hastalar, en az 70 kilometre uzaklıkta bulunan Van kent merkezindeki hastanelere gitmek zorunda kalıyor fakat Van’da bulunan bölge eğitim araştırma hastanesinde dahi günler sonrasına lakin randevu bulunuyor.
Pek çok hekim ise yurtdışına, bilhassa işçi açığı yaşanan Almanya’ya gitme fırsatını arıyor. Lisan eğitimi veren kurslar Almanca öğrenmek isteyenlerin taleplerine yetişemiyor.
Kent merkezi nüfusu 631 bin 827 kişi olan Van, Doğu Anadolu Bölgesi’nde Hakkâri, Şırnak, Ağrı ve Bitlis üzere vilayetlerin sıhhat üssü pozisyonunda. Lakin bölgedeki hastanelerin her ne kadar fiziki kapasiteleri yükseltilse de poliklinik yapacak hekim sayısı her geçen gün azalıyor.
Van-Hakkari Tabipler Odası Lideri Ahmet Koç, “Avrupa ülkeleri ortasında hekim başına düşen hasta sayısının en fazla olduğu ülke Türkiye’dir. Türkiye’nin nüfusu 85 milyon iken acil servislere başvuran hasta sayısı yıllık 130 milyon kişidir. Yani nüfusun iki katıdır” diyor.
“Hasta sayısı bini geçiyor”
Diyarbakır’ın kırsal kısımlarında 10 yıldır aile doktoru olarak misyon yapan ve ismini vermek istemeyen bir hekim, “Bölgede çalışan hekimler kısım fark etmeksizin ortalama günlük 70 hasta bakar. 40 bakan da var, 140 bakan da var. Acil servislerde bu sayı 500’ü, hatta birtakım vilayetlerde 1000’i geçer” diyor.
Kamuda çalışan hekim sayısının her geçen gün azalması ve çalışma koşullarının ağır olması sebebiyle tabipler iki yıl olan zarurî doğu vazifesini bitirdikten çabucak sonra Türkiye’nin batı kentlerine atamalarını talep ediyor. Hekimlerin bu göçü, nüfusları yüzbinleri bulan doğu ilçelerinde uzmanlık gerektiren pek çok alanda hekim bulunamamasına sebep oluyor. Ancak Türkiye’de yaşanan tabip eksikliğinin tek sebebi bu değil. Tabiplerin vazifesi başındayken hasta yakınları tarafından taarruza uğraması, hatta öldürülmesi ve ekonomik krizle maddi şartlarının berbatlaşması üzere nedenlerden ötürü hekimlerin yurtdışına kaçma isteklerini her gün artırıyor.
Aile doktoru olarak kırsalda vazife yapan bir tabip, uyuşturucu bağımlısı olduğunu düşündüğü bir hasta ile yaşadıklarını şöyle anlatıyor:
“Neredeyse her gün ‘Yeter artık’ dediğimiz birçok olayla karşı karşıya kalıyoruz. Mesela en son, bağımlılık yapan bir ilaç kullanan ve bunu reçetesiz alamadığı için benden reçete yazmamı isteyen bir şahıs, durumu anlatmama karşın ısrarına devam etti. Reçeteyi yazmamam üzerine poliklinik dışında telefonla konuşup birilerini çağırdı. Bu gerilimle çalışmaya devam etmek zorunda kaldım. Sonra polise başvurdum, adamın sözü alındıktan sonra özgür kaldı. Bu adamın önümüzdeki günlerde bana ziyan vermeyeceğine dair garantim yok.”
“Talebe yetişemiyoruz”
Öte yandan Türkiye’de yabancı lisan eğitimi veren özel lisan kursları ise talebe yetişemediklerini söylüyor. Van’da lisan kursu olan bir yetkili, 2021 yılında yalnızca dört Almanca öğrencisi olduğunu, 2022 yılında bu sayının 70 şahsa ulaştığını ve çoğunluğunun tabip yahut hemşire olduğunu söylüyor.
Almanca öğrenen hekimler ile konuştuğumuzda, Türkiye’de doktorluk yapmaktan memnun olmadıklarını söylüyorlar. Van–Hakkâri Tabip Odası Lideri Ahmet Koç da, bu tespite paralel olarak “Türkiye’de tıp tabiplerinin meslekten memnuniyeti son 20 yılın en makûs düzeyine geriledi” yorumunda bulunuyor.
İlk altı ayda bin 700 hekim
Yurtdışına giden tabiplerden istenen evraklar ortasında bulunan âlâ hal evrakı, Türk Tabipler Birliği (TTB) tarafından veriliyor. Geçmiş yıllarda TTB’ye yılda en fazla 50 ila 100 ortasında doktor bu belgeyi almak için başvururken yalnızca bu yılın birinci altı ayında bin 700 doktor müracaatta bulunmuş. Koç, “Yıl sonuna kadar bu sayının 3 bine varacağını düşünüyoruz ve bu da ileriki periyotta Türkiye’deki sıhhat sisteminin sıkıntı duruma geleceğinin açık bir göstergesidir” diyor.
Bölgede çalışan hekimler ise mesleğin eski saygınlık ve konforunun kalmadığını düşünüyor. Şikâyetlerin başında hasta sayısının çokluğu geliyor. Van’ın kırsal kısımlarında kamu vazifesi yapan tabipler, çalışabilmelerinin optimum kaidelerinin oluşması için günde 24 hastadan fazlasına bakmamaları gerektiğini söylüyor. Fakat güvenlik tasaları nedeniyle ismini vermek istemeyen bir Genel Cerrah uzmanı; “Düşünün ki beş dakikada bir hasta bakmak zorunda kalıyorsunuz. Hastayı dinlemek, şikâyetlerini not almak, muayene etmek, ayırıcı teşhisleri düşünmek ve sonrasında bir karar verip tedavisini düzenlemek için beş dakikanız var. Şayet malpraktis oluşursa da milyonluk hukuk davalarıyla boğuşursunuz, bunun sonucunda olağan ki bir müddet sonra yıpranırsınız ve psikolojiniz bozulur. Şu anda hiçbir tabip işini severek yapmıyor. Hekimler ortasında antidepresan kullanımının en yüksek olduğu ülkelerden biri Türkiye” formunda konuştu.
Van’ın 50 bin nüfuslu Muradiye ilçesinde bulunan kamu hastanesinde aylar öncesine kadar bayan doğum uzmanı doktor yoktu. Bu devirde gebe olan eşini her ay denetim için 90 kilometre uzaklıkta bulunan Van Bölge ve Araştırma Hastanesi’ne götüren bir baba adayı, “Endişeliyim. Ansızın ve gece yarısı eşimin sancıları tutarsa ve bebeğim için hayati bir risk oluşursa hastaneye en az bir saat sonra yetişebilirim” diyor.
Yabancılar atanıyor
Van’da vazife yapan aile tabibi Hüseyin Yaviç, “Kırsalda yaşayan hastaların büyük çoğunluğu yalnızca Kürtçe biliyor. Kaygısını Kürtçe anlatabiliyor. Kültürü ve hastalığı bu lisan üzerinden tanımlıyor, o denli biliyor. Biz yıllardır bu konuda gayret ederken artık Türkçe konuşmakta dahi zorlanan yeni tabipler atanıyor” diyor.