Lübnan ve İsrail, uzun yıllar süren müzakerelerin akabinde deniz sonu muahedesinde sonuncu etaba ulaştı ve tarafların en kısa vakitte imzaları atması bekleniliyor.
Diplomatik bağlantıları bulunmayan ve savaş halindeki komşu iki ülke, tarihleri boyunca birinci sefer bir ülkenin arabuluculuğunda muahede imzalayacaklarını bugün duyurdular.
ABD arabulucuğundaki dolaylı müzakereler, 5 Haziran 2022’de İsrail’in Kariş Gaz Sahası’ndan gaz arama ve çıkarma süreçlerini tamamlandığını duyurmasıyla sürat kazandı.
Aradan geçen 4 aylık mühlet boyunca süren inişli ve çıkışlı müzakereler sonucunda, İsrail ile Lübnan, itirazlar ve değişikler sonucunda ABD’den bugün sonuncu muahede taslağını teslim aldı.
Lübnan taslakta tüm taleplerinin karşılandığını ve muahedenin çok yakın olduğunu duyururken, İsrail ise bunu “tarihi bir anlaşma” olarak nitelendirdi. İki ülke ortasındaki müzakere süreci 4 soruda derlendi.
LÜBNAN’IN TALEPLERİ NELERDİ ?
Müzakerelerin başından bu yana Lübnan tarafından mutabakat taslağına ait resmi olarak rastgele bir ayrıntı paylaşılmadı.
Ancak Lübnan medyasına konuşan ve ismi açıklanmayan kaynaklar vakit zaman birtakım ayrıntılar ve Lübnan’ın taleplerine ait bilgiler verdi.
Medyada çıkan haberlere nazaran, İsrail ile rastgele bir diplomatik münasebeti bulunmayan Lübnan’ın, taslakta kullanılan “sınır ifadelerine” yönelik itirazları bulunuyordu.
Lübnan’ın güneyindeki işgali 2000’de sonlandırıp çekilen İsrail, iki ülke ortasındaki deniz sonuna kendi tarafından duba ile bir sınır çekti. Lübnan ise bunun iki ülke ortasındaki “uluslararası sınır” olmadığının altını çizip kabul etmiyor.
Anlaşmada İsrail duba çizgisinin milletlerarası hudut kabul edilmesini talep ederken, Lübnan ise aksini istedi. Lübnan, sonların belirlenmesinden çok kendisine “münhasır ekonomik bölgenin” belirlenmesinde ısrar ediyordu.
Beyrut idaresinin bir öbür kıymetli talebi de İsrail ile Kana gaz alanında ortak olmaları. Lübnan hiçbir suretle İsrail ile paydaşlık yapılmayacağını, Kana’daki hissesini da paylaşmayacağını lisana getirmişti.
Lübnan Cumhurbaşkanı Mişel Avn, 3 Ekim’de, ülkenin güneyindeki tartışmalı deniz hududunda gaz arama ve çıkarılması konusunda İsrail’le ortalarında rastgele bir iştirakin kelam konusu olmayacağını belirtmişti.
Son olarak Lübnan hükümeti, Kana gaz alanında İsrail ile iş birliği yapacak tarafın kendileri değil Fransız güç şirketi Total olmasına karar verdi.
Lübnan Meclis Lider Yardımcısı İlyas Ebu Saad’a nazaran Lübnan, Kana gaz alanındaki tüm haklara sahip olacak. Lübnan, İsrail ile bir birliğe girmeyecek, Total kendi çıkarından İsrail’in hissesini ödeyecek.
Lübnan tarafından evvelki yıllarda bahsi edilen ve İsrail tarafında gaz çıkarım deneme süreçlerinin başlandığı Kariş gaz alanının tamamı da Tel Aviv idaresinde kaldı.
İSRAİL, LÜBNAN’IN TASLAKTA DEĞİŞİKLİK TALEBİNİ NEDEN REDDETMİŞTİ?
Lübnan, ABD’den gelen yazılı teklife 4 Ekim’de “bazı değişikliklerin talep edildiğini” içeren bir cevap verdiğini açıklamıştı.
İsrail Başbakanı Yair Lapid’in ise 6 Ekim’de mutabakat taslağında Beyrut’un değişiklik taleplerini reddettiği bildirilmişti.
Lapid’in, “Lübnan’ın mutabakat metninde yapılmasını istediği değişiklikleri kabul etmediği ve müzakere grubuna bunları reddetmesi talimatı verdiği” belirtilmişti.
İsrail tarafından Lübnan’ın taleplerinin neden reddedildiği resmi bir biçimde belirtilmedi. Fakat İsrail medyasında bu tarafta çıkan birtakım haberler oldu.
İsrail, 23 numaralı duba sınırının milletlerarası deniz sonu olarak mutabakatta geçmesini istiyordu. Lübnan buna ait “çatışmasızlık alanı” olarak geçmesini yani de facto bir durumu talep ediyordu. İsrail’in bu duruma itiraz ettiği ileri sürüldü.
Tel Aviv idaresinin bir öbür itirazı da Kana’daki hissesi üzerineydi. Total ile müzakerelerde İsrail direkt Total ile görüşüp hissesini belirlemek istiyordu. Lübnan, İsrail’in alacağı hisseye ait kelam sahibi olmak istediğini belirtti. Beyrut idaresi, Total ile müzakerelerin son onay mercii olmayı hedefliyordu lakin Tel Aviv idaresi bunu reddetti.
ANLAŞMA NE VAKİT İMZALANACAK?
Lübnan ve İsrail tarafından mutabakatın tarihi hakkında net bir bilgi verilmedi. Lakin Lübnan Cumhurbaşkanı Avn, stratejik muahedenin yapılmasından evvel “ulusal diyalog” görüşmeleri gerçekleştireceğini ve mutabakatın en kısa vakitte imzalanmasını temenni ettiğini belirtti.
Avn’ın cumhurbaşkanlık misyon müddeti 31 Ekimde sona eriyor. Lübnan Başbakanı Necib Mikati, 2 Ekim’de, hudut mutabakatının 31 Ekim’den evvel yapılmasını öngördüklerini belirtmişti.
Lübnan Meclis Lider Yardımcısı Ebu Saad’a nazaran, Lübnan ile İsrail ortasında mutabakat için rastgele bir merasim yapılmayacak zira iki taraf ortasında diplomatik münasebet yok. Kesin mutabakat metni Lübnan tarafından imzaladıktan sonra arabulucu ABD’ye gönderilecek. Birebir halde İsrail de metni imzaladıktan sonra her iki taraf Birlemiş Milletler nezdinde Lübnan’ın güney hududundaki Ras Nakura’da bir ortaya gelecek.
Toplantı sonrası BM, ayrıntılarını yayınlayacağı beyanname ile muahedeyi kamuoyuna duyuracak.
KİM GAZ ÇIKARACAK?
İsrail ve Lübnan ortasındaki deniz hududu çizimine ait mutabakat taslağındaki uzlaşının duyurulmasından sonra Total’den üst seviye bir heyet Beyrut’a gelerek Başbakan Mikati ve Güç Bakanı Velid Fayyad ile görüşecek.
Mikati, Total’den, süratli bir halde Kana’daki doğal gaz ve petrol arama faaliyetlerine başlamasını talep etti. Fayyad da Total’e her türlü lojistik dayanağı vereceklerini duyurdu.
İSRAİL İLE LÜBNAN ORTASINDAKİ DENİZ HUDUDU ANLAŞMAZLIĞI
İsrail ile Lübnan ortasında yaklaşık 860 kilometrekarelik deniz alanı uyuşmazlığı bulunuyor.
İki ülke de bu bölgenin kıta sahanlığında hak tez ediyor. İsrail, Lübnan hükümetinin lisanslama sürecine başladığı 5 bloktan üçünün İsrail kıta sahanlığı hudut bölgesinde yer aldığını öne sürüyor. Lübnan tarafı ise tartışmalı bölgenin 2 bin 290 kilometrekare olduğunu savunuyor.
Lübnan Cumhurbaşkanı Mişel Avn, İsrail ile bir yıldır askıda olan dolaylı müzakerelere tekrar başlanması için 14 Haziran’da, arabulucu ABD’li diplomat Amos Hochstein ile bir ortaya gelmişti.
Hochstein, son olarak 9 Eylül’de Beyrut’ta birtakım temaslarda bulunmuş ve mutabakata varılması konusunda optimist olduğunu söz etmişti. Lübnan Cumhurbaşkanı da 19 Eylül’de İsrail ile müzakerelerde son evreye gelindiğini, teknik ayrıntılar üzerinde görüşmelerin yapıldığını belirtmişti.
Lübnan ve İsrail, deniz sonunun çizilmesi konusunda 2 Ekim’de ABD’den gelen “yazılı teklifi” teslim aldıklarını açıklamıştı. AA