Tarım ve Orman Bakanlığı ile Avrupa Birliği (AB) iş birliğinde jenerasyonu tükenmekte olan hayvan ve bitkilerin korunması emeliyle hayata geçirilen proje kapsamında Harran kertenkelesi, çokgözlü Hatay mavisi (kelebek), bozkır kartalı, kedigillerden karakulak ve Hasbenli sığırkuyruğu bitkisi müdafaa altına alındı.
Türkiye’de biyoçeşitliliğin korunması gayesiyle Tarım ve Orman Bakanlığı ile Avrupa Birliği iş birliğinde, Ağustos 2020’de “Yeni Bir Metodoloji Kapsamında Türkiye’nin Kuşağı Tehlike Altında Tipleri İçin Çeşit Aksiyon Planları Hazırlanması, Uygulanması ve İzlenmesi Projesi” hayata geçirildi.
Projeyle, Türkiye Cins Müdafaa Stratejisinin oluşturulması ve Çeşit Hareket Planlarının hazırlanması için tehlike altındaki tiplerin önceliklendirilmesine yönelik metodoloji oluşturulması hedefleniyor.
Bu gayeler doğrultusunda kuşağı tehlike altındaki cinsleri belirlemek için dört kategoride 20 farklı kriter oluşturuldu.
Bu kriterlere uygun olarak, Harran kertenkelesi, bir kelebek tipi olan çokgözlü Hatay mavisi, bozkır kartalı, kedigillerden karakulak ve Hasbenli sığırkuyruğu bitkisi muhafaza altına alındı.
Koruma altına alınan cinslerden Harran kertenkelesi ile ilgili Şanlıurfa’da “Harran Kertenkelesi Hareket Planı Çalıştayı” düzenlendi.
“EYLEM PLANI HAZIRLANIYOR”
Çalıştayda AA muhabirine değerlendirmelerde bulunan Tarım ve Orman Bakanlığı Tabiat Müdafaa ve Ulusal Parklar (DKMP) Genel Müdürlüğü Yaban Hayatı Dairesi Tıp Müdafaa Çalışma Kümesi Sorumlusu Adem Ağır, muhafaza altına alınan cinslerle ilgili öncelikle hareket planları hazırlandığını söyledi.
Ağır, şöyle devam etti:
“Eylem planlarını yaparken temel çıkış noktalarımızdan biri, tipi korumakla birlikte kamuoyunu aydınlatmak, kurumsal kapasiteyi yükseltirken tıpkı vakitte kamunun ve halkın kapasitesini yükseltmektir. İnsanların müdafaa önlemlerine bir biçimde hürmet göstermelerini, bizler tarafından önerilen muhafaza önlemlerine uymalarını istiyoruz. Kaçak avcılık yapmamalarını, bitkileri çiçeklenme devirlerinde koparmamalarını istiyoruz.”
Eylem planları tamamlanan hayvan cinslerinin kimilerinin takılan vericiler vasıtasıyla izlendiğini, izleme çalışmalarının değerlendirildiğini anlatan Ağır, “Korumaya aldığımız birtakım az cinsler, halkımızın güzeline gidiyor ya da farklı gayelerle yere çıkıp kendileri için edinmek isteyebiliyorlar. Ancak bunlar hassas, çok dar alanda yaşayan, endemik olan, tahminen belirli bir bölgede yaşayan bitki ve canlı oldukları için yalnızca 5-10 tane olabiliyor. Bir adedini kopartırsanız yahut canlıları korumazsanız yüzde 20’sini yok etmiş oluyorsunuz.” diye konuştu.
“EN KRİTİK DURUMDAKİ CİNSLERİ ORTAYA ÇIKARDIK”
Pek çok çeşidin iklim değişikliği ve global ısınma nedeniyle yok olmak üzere olduğuna dikkati çeken Tarım ve Orman Bakanlığı DKMP Genel Müdürlüğü Yaban Hayatı Daire Başkanlığı tarım ve orman uzmanı Dr. Burak Tatar da bir cinsin korunmasının öbür cinslerin de korunmasını sağlayacak projeler ürettiklerini ve kamu kaynaklarını koruyarak muhakkak başlı kategorilerin oluşturulduğunu söyledi.
Tatar, bu kategoriler doğrultusunda müdafaa altına alınmasına karar verilen çeşitler hakkında şunları söyledi:
“Projemizde öncelik verdiğimiz ve dört kategori altında topladığımız 20 farklı kriter vardı. Bu 20 kritere nazaran Türkiye’deki bütün tipler, kuşlar, memeliler, sürüngenler, amfibiler, bitkiler, omurgasız cinslerden kimilerini netleştirdik. Bilim adamlarını topladık, toplantılar yaptık ve puantaj sistemini kullanarak tipleri planladık. Böylelikle hangi tiplerin en kritik durumda olduğunu ortaya çıkardık. Her taksonomik kümeden bir tane pilot çeşit seçtik. Kuşlar, memeliler, sürüngenler, bitkiler ve omurgasızlar biçiminde 5 kümede netleştik. Hepsini temsil edecek bir tıp seçtik ve model aksiyon planları hazırlamaya karar verdik. Sürüngenlerden Harran kertenkelesi, kuşlardan Bozkır kartalı, memelilerden bir kedigil tipi olan karakulak, omurgasızlardan Hatay’da yaşayan kelebek tipi ve bitkilerden Çanakkale civarında endemik olan, yalnızca o bölgede yayılış gösteren Hasbenli sığırkuyruğu üzerinde çalışma kararı aldık.”
Tatar, hazırladıkları hareket planlarının daha sonra öteki çeşitlerle ilgili yapılacak aksiyon planlarına model oluşturacağını bildirdi.
“BİRÇOK ÇEŞİT BU KADAR ŞANSLI DEĞİL”
Harran kertenkelesinin muhafaza altına alınması çalışmalarında ekip başkanı olarak misyon alan Borut Rubinic ise kelam konusu kertenkele çeşidinin, çok kısıtlı bir bölgede bulunması sebebiyle dünyada eşsiz bir tıp olduğunu söyledi.
Birçok tıbbın Harran kertenkelesi kadar şanslı olmadığını tabir eden Rubinic “Ancak Harran kertenkelesini yok olmaktan kurtarma kabiliyetimiz var. Tıpkı vakitte Türkiye için bayrak bir çeşit olduğunu düşünüyorum. Zira belli bir bölgeye has çok fazla sürüngen ve omurgasız tipi bulunmuyor. Özel bir çeşit olarak tanıtımı yapılabilir ve böylece daha geniş bilimsel toplulukların dikkati çekilebilir. Adeta panda üzere muhakkak bir alana has bir çeşit. Burada bulunması hem bir baht hem de lütuftur.” dedi. (AA)