Son haftalarda artan dolar kuruyla beraber, petrol fiyatları dünyada dalgalı bir seyir izlese de benzin ve motorin fiyatlarına art arda zamlar geldi.
Son olarak benzinin litre fiyatına bugün itibarıyla 77 kuruş motorine ise 31 kuruş zam geldi. Son zamlarla beraber hem benzin hem de motorinin litre fiyatı 10 liranın üzerine çıktı.
Son zammın ardından motorinin litresi İstanbul’da 10.32 liraya, İzmir’de 10.40 liraya, Ankara’da ise 10.38 liraya çıktı. Benzinin litre fiyatı ise İstanbul’da 10.34 liraya, İzmir’de 10.43 liraya, Ankara’da 10.41 liraya yükseldi.
2021 başında benzinin litre fiyatı İstanbul’da ortalama 7.10 lira, motorinin litre fiyatı ise 6.55 liraydı. Yani 2021 genelinde benzine yüzde 46, motorine ise yüzde 57 zam geldi.
Koronavirüs salgınının etkileriyle 2021 yılı küresel enerji fiyatlarında hızlı bir artışa sahne oldu. 2020’de salgın sebebiyle ertelenen alım ve siparişler 2021’de ticaretin her alanında talep patlamasına yol açtı. Bu durum, sene başında 50 dolar olan Brent petrolün varil fiyatının bugün itibarıyla 76 dolara yükselmesine katkıda bulundu. Brent petrol fiyatı 2021’de yüzde 52 yükseldi.
İlk bakışta petrol fiyatlarındaki artış doğrudan tüketiciye zam olarak yansımış gibi görünse de bu yıl TL’de de sert bir erime yaşandığını hesaba katmak gerekiyor. Dolar/TL bu sabah itibarıyla 13.67’den işlem görürken 2021’deki yükselişi yüzde 83’ü buldu.
TL bazında baktığımızda Brent petrolün varil fiyatı sene başında yaklaşık 370 lirayken bugün 1.039 liraya ulaştı. Yani TL bazında petrol fiyatları yıl genelinde yüzde 181 yükseldi. Benzin ve motorinde zamların sırasıyla yüzde 46 ve 57’de kalmasını sağlayan ise devletin eşel mobil sistemi kapsamında akaryakıttaki ÖTV gelirlerinden feragat etmesi oldu.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez TBMM 2022 bütçe görüşmelerinde Türkiye’nin eşel mobil uygulamasıyla sıfırlanan ÖTV ile Avrupa’da KDV hariç akaryakıttan vergi almayan tek ülke haline geldiğini belirtti. Dönmez, AB ülkelerinde alınan vergi oranları yüzde 42 ile yüzde 60 arasında değişmekte iken Türkiye’de bu oranın yaklaşık yüzde 15.2 olduğuna dikkati çekti.
Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası (EPGİS) Başkanı Fesih Aktaş, kasım başında konuyla ilgili yaptığı açıklamada benzin fiyatlarında vergi payının 2005’te yüzde 68.82 iken, 28 Ekim itibarıyla bu oranın yüzde 15.24’e kadar gerilediğini, motorinde ise vergi oranının söz konusu dönemde yüzde 59.5’ten, yüzde 15.2 seviyesine düştüğü bilgisini paylaşmıştı.
Bu düşüş devlet için önemli bir gelir kaybı anlamına geliyor. Devlet 2020 yılında akaryakıt satışlarından 69.8 milyar lira ÖTV geliri elde ederken, 2021 yılsonunda ilk olarak 76.5 milyar lira gelir öngörülmüştü. Ancak 2022 bütçe sunumunda 2021 yılında akaryakıttan alınan ÖTV gelirleri 31.8 milyar lira olarak revize edildi. Buna göre, akaryakıttan alınan ÖTV’de bu yıl 2020 yılındaki gelirlere göre 38 milyar lira, 2021 bütçesinde öngörülen tutara göre de 44.7 milyar lira kayıp görünüyor.
Tabii söz konusu hesaplama sonrasında dolar/TL’de son 1 ayda hızlı bir yükseliş yaşandı. Dolayısıyla feragat edilen ÖTV miktarı bu rakamın da üzerine çıkabilir.
Devletin eşel mobil sistemiyle feragat ettiği ÖTV miktarı benzinde litre başına 2.53, motorinde ise 2.05 lira.